Inleiding                                                                       

Dat Finland de bakermat is van het moderne speerwerpen weet nagenoeg elke atletiekliefhebber. Gedurende ruim een eeuw heeft Finland mondiaal gedomineerd (al is na de periode van Aki Parviainen en Tero Pitkämäki deze heerschappij overgenomen door atleten uit andere landen, zoals Duitsland, Tsjechië, India, Pakistan, Grenada, Trinidad en Tobago). Maar hoe is de lange periode van dominantie van het Finse speerwerpen ontstaan? Hoe heeft deze zo lang stand kunnen houden? En welke aspecten hebben daarin meegespeeld? Dát verhaal is minder bekend. Een niet onbelangrijke vraag is natuurlijk ook: wat kunnen wij daar als Nederland van leren?

In deel 1 van dit tweeluik gaan we dieper in de geschiedenis van de Finse successen duiken. En in deel 2 hebben we een interview met de twee Nederlandse speerwerptoppers van dit moment, Ryan Jansen (76.35 m.) van het Oosterhoutse Scorpio en Jeroen Maas (76.19 m.) van AV Spado Bergen op Zoom. Met hun begeleidingsteam hebben Ryan en Jeroen zich voorgenomen om het Nederlandse peil van het speerwerpen op een hoger plan te brengen.

                          

Speerwerpen een prachtige discipline       

Als oud-atleet en bescheiden tienkamper vond ik het speerwerpen altijd al een prachtige discipline. En toen ik in de jaren ‘90 trouwde met mijn huidige Finse vrouw en geregeld langere tijd in Finland verbleef, werd ik naast mijn eigen club Typhoon in Nederland ook meteen lid van de Finse  atletiekclub Lappeenranta Urheilumiehet (LUM). Sinds die tijd bezoek ik regelmatig grote Finse atletiekmeetings en tijdens die wedstrijden geniet ik dan altijd speciaal van het speerwerpen, dat standaard de hoofdact vormt bij nationale wedstrijden; en  die ‘s zomers vrijwel elke week door de Finse nationale televisiemaatschappij Yle worden uitgezonden. Op dit soort wedstrijden zag en zie je vele Finse 80 meterplus-werpers in actie komen, zoals Aki Parviainen, Fins recordhouder (93.09 m. 1999), Tero Pitkämäki (91.53 m., 2005) en Antti Ruuskanen (88.98 m., 2015) – om maar eens wat klasbakken te noemen.

Bij dat soort wedstrijden zit ik net als het overige publiek bij elke worp op het puntje van mijn stoel vol spanning naar die mannen te kijken. En lijkt het alsof die speren hoog boven het stadion maar blijven vliegen, een magistraal gezicht!                                                                                                                                                                                                 Op zulke momenten vraag ik mij af hoe het toch mogelijk is dat er in de hele Nederlandse atletiekgeschiedenis slechts vier atleten zijn geweest, die de magische 80 metergrens wisten te slechten. Dat waren achtereenvolgens: Jeroen van der Meer, 80.00 m. (1990), Johan van Lieshout, 80.51 m. (1999), Thomas van Ophem, 80.70 m., (nationaal record, 2017) en Tom Egbers, 80.36 m. (2024). Dat overdenkende, triggerde het mij om te trachten te achterhalen hoe een klein land als Finland, met slechts 5 miljoen inwoners, sinds 1900 in staat is geweest om meer dan een eeuw lang mondiaal zo dominant te zijn in deze discipline.

 

Factoren die de Finse sport sterk hebben beïnvloed

Er zijn een aantal factoren geweest die er toe hebben bijgedragen dat Finland zoveel succes in de atletiek en het speerwerpen in het bijzonder heeft behaald.

• De geopolitieke geschiedenis van Finland.
• Het diepe verlangen naar onafhankelijkheid en soevereiniteit.
• Het respect van het Finse volk voor zijn sporthelden.
• De rol van de ‘vroege influencers’ in de Finse atletiek.
• De belangstelling, het respect en de grote deskundigheid van de media.
• En tot slot de levenswijze van de Finnen.

 

Ad 1.  De geopolitieke geschiedenis van Finland

Ik ontkom er niet aan om in het kort enkele geopolitieke ontwikkelingen te benoemen – vanaf de 13^e tot de 20^e eeuw – waarin Finland voortdurend in oorlogen was verwikkeld, met in het westen het machtige Zweden en in het oosten de grootmacht Rusland.                                                                                                                                         

Beide buurlanden hebben grote invloed gehad op  het vrijheidsgevoel, de soevereiniteit en identiteit van het Finse volk. Zweden en Rusland probeerden door expansiedrift hun grondgebied en daardoor hun invloedssfeer steeds te vergroten. Ze ontketenden in het verleden diverse oorlogen met Finland en annexeerden daarin decennia lang Fins grondgebied. Nog steeds is Zweeds in het onderwijs de tweede taal in Finland en zijn de plaatsnamen in zuidwest Finland naast het Fins vermeld in het Zweeds. Onder invloed van het juk van beide buurlanden kende Finland lange tijd dan ook geen vrijheid en soevereiniteit, waardoor de onafhankelijkheidsdrang van de Finnen door de jaren heen steeds sterker werd. In 1917 verklaarde Finland zichzelf tot onafhankelijke Republiek. En dat had grote gevolgen voor het sociale leven van het Finse volk en dus ook voor de sport. Pas na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 richtte  Finland zich meer op West-Europa en onttrok zich steeds meer aan de invloedssfeer van Rusland. Uiteindelijk werden  Finland en Zweden, respectievelijk in 2023 en 2024, lid van de NAVO; mede door toedoen van de steeds toenemende dreigende oorlogshouding van Rusland.

 

Ad 2. Het diepe verlangen naar onafhankelijkheid en soevereiniteit

De belangrijkste gebeurtenis in de begindagen van de Finse sport vormden de Olympische Spelen van 1912 te Stockholm. Het nationale bewustzijn en de onafhankelijkheidsdrang van het Finse volk werd steeds sterker. Dit was ook al duidelijk te zien tijdens de openingsceremonie, toen Finse sporters met het wapen van Finland, gescheiden van het Russische team, het stadion betraden.                                                                                                                          Deze 5e editie van de moderne Olympische Spelen, die over de hele wereld werd gevolgd, werd een groot succes voor de Finnen. De nationale held en trots van Finland werd lange afstandloper Hannes Kolehmainen, bijnaam ‘De vliegende Fin’. Hij won zowel de 5000 m., 10.000 m. als de cross-country. Kolehmainens opvolger als nationale held was Paavo Nurmi, die wereldwijd ‘de koning van de hardlopers’ werd genoemd. Nurmi won tijdens zijn carriėre 9 gouden en 3 zilveren medailles bij diverse Olympische Spelen. De meest succesvolle atletiekonderdelen waren voor Finland het langeafstandlopen en het speerwerpen. Vooral het speerwerpen werd jarenlang gedomineerd door de Finnen.

Al In 1912 won Julius Saaristo het tweehandig speerwerpen – een olympisch onderdeel, waarbij zowel links als rechts moest worden geworpen en de twee behaalde afstanden werden opgeteld om de winnaar te bepalen. Saaristo won tevens, achter de Zweed Erik Lemming, het zilver op het reguliere speerwerponderdeel.

 

Ad. 3 Het respect van het Finse volk voor zijn sporthelden

Het eerste echte grote speerwerpsucces kwam tijdens de Olympische Spelen van Antwerpen in 1920 tot stand, toen de Finnen goud, zilver en brons wonnen en ook de 4^e plaats door een Fin werd ingenomen. En die prestatie was misschien wel de aanzet van wat er daarna volgde. In Finland, waar de atletieksport altijd heel erg leefde, werden de olympische en wereldkampioenen bewonderd en vereerd, dat waren de sporthelden! Net zoals wij dat gevoel in Nederland hadden met viervoudig olympisch kampioene Fanny Blankers-Koen. Bij vele atletiekclubs in Finland werd het speerwerpen dan ook zeer intensief beoefend en soms waren er zoveel speerwerpers bij een club aangesloten, dat ze hun heil bij een andere club moesten zoeken.

                                                                                                                   

Ad. 4 De rol van de ‘vroege influencers’ in de Finse atletiek

Wat het succes ook in de hand werkte was de jarenlang opgedane ervaring van het Finse sportkader bij de clubs met gestructureerde trainingsprogramma’s die zich sterk richtten op de technische verfijning van het speerwerpen. Bovendien fungeerden in het verleden de meest succesvolle hardlopers en speerwerpers als ‘vroege influencers’. Paavo Nurmi en Lasse Viren zijn hier mooie voorbeelden van. Lasse Viren, de ‘laatste vliegende’ Fin, die de 5000 en 10.000 m. won tijdens de Olympische Spelen van 1972 en 1976. Zo ging dat ook met de speerwerpers van Finland. Latere generaties speerwerpers wilden die dominantie voortzetten, zodat Finland werd gezien en meetelde in de mondiale sportwereld. Het leverde vele successen op in het verleden, met als gevolg dat er met grote bewondering, respect en trots naar deze atleten werd gekeken. De behaalde successen spreken voor zich. Zo won Finland in het verleden 9 keer olympisch goud en in totaal 28 olympische medailles bij het speerwerpen. Verder 5 maal goud op wereldkampioenschappen en vele medailles die behaald werden tijdens diverse Europese kampioenschappen.

 

Ad 5. De belangstelling, het respect en de grote deskundigheid van de media

Wat ook altijd meespeelde, en nog steeds geldt, is de belangstelling van de schrijvende pers, die respectvol en met grote deskundigheid verslag doen van de behaalde sportsuccessen. Tegenwoordig is er bovendien altijd flinke belangstelling van het grootste televisienet van Finland Yle, dat bij vrijwel elke nationale atletiekwedstrijd aanwezig is, zodat atleten zich goed kunnen profileren.

 

Ad 6. En tot slot de levenswijze van de Finnen

De levenswijze van de Finnen is ook altijd een belangrijk aspect geweest om tot goede prestaties te komen. Omdat Finnen veel in en van de natuur leven in hun vrije tijd, en houthakken (als brandstof voor de houtgestookte  saunakachels) voor bijna elke Fin dagelijks werk is. En als ze in de natuur bij hun zomerhuizen bivakkeren is het keilen van stenen een bezigheid die elke Fin als normale leuke activiteit beschouwt. En stunten, daar zijn ze ook niet vies van. Tegenwoordig gooien ze in promotiewedstrijdjes zelfs met Nokia mobiele telefoons en kun je als winnaar van een topwedstrijd een eiland als hoofdprijs winnen!

 

In het oog springende hoogtepunten van het Finse speerwerpen

We zullen de meest in het oog springende Finse hoogtepunten in het speerwerpen van weleer via korte atletenprofielen en bijzonderheden belichten.

 

1912                                          Juho Julius Saaristo

1920                                    Joonas Jonni Myyrä

Naam: Joonas (Jonni) Myyrä, Geboortedatum: 13- 07-1892, Geboorteplaats: Savitaipale. Lengte: 1.86 m., Gewicht: 80 kg., Club: Savitaipaleen Urheilijat, Prestaties: Tweevoudig Olympisch kampioen in 1920 en 1924, wereldrecordhouder van 1919 tot 1924 met 66.10 m. Wierp een olympisch record in 1920 met 65.68 m. Bijzonderheden: Jonni Myrra nam drie maal deel aan de Olympische Spelen, in 1912, 1920 en 1924.                                                  Hij won goud op de Olympische Spelen van Antwerpen met een olympisch record. Vermeldenswaard is hierbij dat hij tijdens de warming up door de Amerikaan James Lincoln bij het inwerpen in zijn niet-werpelleboog werd geraakt. Ondanks hevige pijn wist hij de finale te bereiken en in zijn tweede poging wierp Myyrä met al zijn wilskracht een nieuw olympisch record van 65.78 m. en won daarmee de gouden plak. Op de Olympische Spelen van Parijs in 1924 prolongeerde Myyrä zijn olympische titel met een worp van 62.96 m. Myyrä ontwikkelde tijdens zijn loopbaan een aantal trainingsmethoden die nog steeds worden gebruikt. Hij wordt dan ook beschouwd als de pionier van de krachttraining en grondlegger van de Finse dominantie in het speerwerpen.

 

1932                                          Matti Henrikki Järvinen

Naam: Matti Henrikki Järvinen, Geboortedatum: 18-02-1909, Geboorteplaats: Tampere, Lengte: 1.86 m., Gewicht: 76 kg., Club: Helsingin Kisa-Veikot, Beroep: Directeur van een sportstichting en economisch  adviseur, Prestaties: Olympisch kampioen 1932 te Los Angeles met een olympisch record van 72.71 m. Hij werd in 1934 in Turijn met een nieuw wereldrecord van 76.66 m. Europees kampioen en ook vier jaar later in 1938  te Parijs eiste hij met een worp van 76.87 m. de Europese titel voor zich op. Järvinen verbeterde tussen 1930 en 1934 tienmaal het wereldrecord! Bijzonderheden: Men heeft de uitkijktoren van het Olympisch stadion in Helsinki ter ere van zijn olympisch record in Los Angeles (72.71 m.) tot dezelfde hoogte gebouwd. Naast het goud voor Järvinen in Los Angeles wonnen zijn landgenoten Matti Sippala het zilver (69.80 m.) en Eino Penttilä het brons (68.80 m.). Waarmee voor de tweede keer het hele olympische erepodium werd bezet door Finland. Matti Järvinens vader Verner Järvinen was een discuswerper en won bij de Olympische Spelen in 1906 en 1908 een gouden medaille en twee bronzen medailles. De Järvinenfamilie was overigens toch een sportieve familie, want ook de broers van Matti Järvinen, Kalle en Akilles waren olympiėrs. Kalle nam in 1934 deel aan het kogelstoten en Akilles won in 1928 en 1932 op de tienkamp olympisch zilver. Vermeldenswaard is nog dat Matti Järvinen toen hij in 1939 de dienstplicht moest vervullen, hij door zijn bataljonscommandant werd opgedragen om met Yrjö Nikkanen, een andere goede speerwerper, de soldaten te trainen in het werpen van handgranaten. Dit met het oog op de dreiging van een  Russische inval in Finland. In 1945 gaven de Finse posterijen een speciale postzegel uit ter ere van Järvinens olympische titel in 1932.

 

1948                                 Kaj Tapio Rautavaara

Naam: Kaj Tapio Rautavaara, Geboortedatum: 08-03-1915, Geboorteplaats: Pirkkala, Lengte: 1,89 m., Gewicht: 87 kg., Club: Oulunkylän Tähti, Beroep: Houthakker en wegwerker, Prestaties: Bij de Europese kampioenschappen In 1946 te Oslo behaalde hij brons met een beste worp van 66.40 m. Zijn landgenoot Yrjö Nikkanen won hier het zilver met 67.50 m. In 1948 op de Olympische Spelen van Londen behaalde Rautavaara zijn grootste succes door het winnen van de gouden medaille met een worp van 69.77 m. Zijn beste worp leverde hij in 1945 met 75.47 m. Rautavaara werd 5 maal Fins kampioen. Bijzonderheden: Tapio Rautavaara stapte twee jaar na zijn olympisch succes over op de handboogsport en ook daar was hij succesvol. In 1958 behaalde hij met het Finse handboogteam de wereldtitel. Naast succesvol in de sport was Tapio Rautavaara een populaire zanger in Finland en werd zelfs als acteur voorgedragen voor de rol van Tarzan toen Johnny Weissmuller zijn loopbaan had beëindigd.

 

1964                                         Pauli Nevala

Naam: Pauli Lauri Nevala, Geboortedatum: 30-11-1940, Geboorteplaats: Pohja, Lengte:1,77 m., Gewicht: 80 kg., Club: Teuvan Rivakka, Beroep: Sportbeambte, Prestaties:  Olympisch kampioen in 1964 te Tokio met een winnende worp van 82,66 m. Nevala werd vier keer Fins kampioen. In 1963 en 1970 voerde hij de wereldranglijst aan met respectievelijk 86.33 m. en 92.64 m. Bijzonderheden: Pauli Nevala liet in 1970 tijdens wedstrijden 82 keer verder opmeten dan 80 meter, 30 keer verder dan 85 meter en 5 keer verder dan 90 meter!

 

1983                                  Ilse Kristiina (Tiina) Lillak

1984                                      Arto Kalevi Härkönen

Naam: Arto Kalevi Härkönen, Geboren: 31-01-1959, Geboorteplaats: Helsinki, Lengte: 1,90 m. Gewicht: 90 kg., Prestaties: Olympisch kampioen in 1984 te Los Angeles met een worp van 86.76 m., Fins kampioen in 1982, persoonlijk record 92.40 m. in 1984. Bijzonderheden: Op de Olympische Spelen in Los Angeles, waar Härkönen het goud veroverde, waren de Sovjet-Unie en Oost-Duitsland afwezig door de olympische boycot.  

                                         

1987                                      Seppo Henrik Räty

1988                                    Tapio Aleksanteri Korjus    

Naam: Seppo Tapio  Aleksanteri Korjus, Geboortedatum: 10-02-1961, Geboorteplaats: Vehkalahti, Lengte: 1.96 m., Gewicht: 105 kg., Club: Lapuan Virkiä.  Prestaties: In 1988 werd hij Olympisch kampioen in Seoul met een worp van 84.28 m. Bijzonderheden: Tsjech Jan Zelezny, de latere wereldrecordhouder, won in Seoul het zilver met 84.12 m. en Seppo Räty het brons met 83.26 m. Tapio Korjus verbeterde tot tweemaal toe het Finse record (NIEUW SPEER?) via 85.18 m. tot 86.50 m. Verder won hij twee keer (1987 en 1988) de Finse titel. Tapio Korjus was de laatste mannelijke Finse atleet die olympisch kampioen werd.                                                                                                                                    

 

1991                                       Kimmo Kinnunen

Naam: Kimmo Paavali Kinnunen, Geboortedatum: 31-03-1968, Geboorteplaats: Āänekoski, Lengte: 1.87 m.  Gewicht: 98 kg. Club: Āäkosken Urheilijat, Beroep: Boswachter, Prestaties: Wereldkampioen speerwerpen in 1991 te Tokio. In de kwalificatie wierp hij 88.48 m, om vervolgens in de finale met 90.32 m. de wereldtitel voor zich op te eisen. Landgenoot Seppo Räty won met 88,12 m. het zilver. Twee jaar later won hij tijdens het WK in Stuttgart nog het zilver met een worp van 84,78 m. Jan Zelezny ging er met het goud van door met een worp van 85.98 m.

Bijzonderheden: Kimmo Kinnunen werd op basis van zijn behaalde wereldtitel in 1991 verkozen tot sportman van Finland. Hij nam drie keer deel aan de Olympische Spelen, in 1988, 1992 en 1996. Kimmo’s vader, Jorma Kinnunnen, was ook een sterke speerwerper. Hij nam ook drie keer deel aan de Olympische Spelen en won in 1968 olympisch zilver in Mexico-stad. Bovendien had Jorma van 1969 tot 1972 het wereldrecord met een worp van 92.70 m. in zijn bezit, welke prestatie hij leverde in het Finse Tampere.
                      

1996                                   Heli Orvokki Rantanen

Naam: Heli Orvokki Rantanen, Geboortedatum: 26-02-1970    Geboorteplaats: Lammi, Lengte: 1,74 m., Gewicht: 72 kg., Club: Lammin Säkiä, Prestaties: Bij haar olympische debuut op de Olympische Spelen van Barcelona 1992 viel Heli in de finale met een worp van 65.04 m. net buiten de medailles. Haar landgenote Mikaela Ingberg wierp 14 cm verder en kaapte het brons voor haar neus weg. Vier jaar later op de Spelen van Atlanta beleefde Heli het hoogtepunt van haar sportcarriére en won met een worp van 67.94 m. de olympische titel. Ze werd bovendien zes keer Fins kampioen speerwerpen. Bijzonderheden: Heli Rantanen was de éérste atlete in een eeuw olympische geschiedenis die goud won voor Finland op de Olympische Spelen. 

1999                                     Aki Uoleve Parviainen

Naam: Aki Parviainen, Geboortedatum: 06-10-1974, Geboorteplaats: Helsinki, Woonplaats: Pyhäselkä, Lengte: 1,91 m., Gewicht: 96 kg., Beroep: Bosbouwkundige/boswachter, Prestaties: Aki werd in 1999 in Sevilla wereldkampioen speerwerpen met een afstand van 89.52 m. Twee jaar later op de WK in Edmonton won hij het zilver met 91.31 m. Op de Olympische Spelen in Sydney 2000 kwam hij niet verder dan een vijfde plaats met 86.62 m. Hij won 6 keer de Finse titel. Zijn beste worp leverde Aki in 1999 in het Finse Kuortane, waar hij tot 93.09 m. kwam. Bijzonderheden: Met zijn beste worp van 93.09 m. staat Parviainen op de ranglijst allertijden op de 4^e plaats (zie top tien wereldranglijst). Tussen 1998 en 2001 passeerde hij vier opeenvolgende jaren de 90 metergrens en in totaal haalde hij acht keer de 90 meterlijn. Aki werkte na zijn atletiekloopbaan als co-commentator bij atletiekwedstrijden in Finland bij de nationale televisie Yle.  

Aki’s neefjes Aki en Topi Parviainen zijn, hoe kan het ook anders, veelbelovende jonge speerwerpers. Nadat Parviainen in 2006 door blessures genoodzaakt was om zijn atletiekloopbaan te stoppen en een journalist aan hem vroeg of hij zijn comeback ging maken, zei hij het volgende:  

‘Als je eenmaal in een Ferrari hebt gereden, voelt het rijden in een Lada nergens meer naar, en bovendien als er geen doelen meer zijn om na te streven is er ook geen motivatie meer’

Aki Parviainen

 

Top tien   Wereldranglijst  

Op het EK in 2010 in Barcelona won hij brons met een worp van 86.67 m. In 2013 won Pitkämäki tijdens de WK in Moskou met een afstand van 87.07 m. het zilver. Op het EK in 2014 in Zürich won hij wederom brons. In 2015 tijdens de WK in Beijing wist Pitkämäki wederom een bronzen medaille te behalen met een worp van 87.64 m. HIj werd vijf maal Fins kampioen. Zijn persoonlijk record van 91.53 m. wierp hij in Kuortana in 2005. Zijn laatste wapenfeit leverde hij in 2017, waar hij tijdens de WK in Londen nog een vijfde plaats wist te behalen met een worp van 86.94 m. Datzelfde jaar wist hij nog een worp af te leveren van 88.27 m. Bijzonderheden: Pitkämäki startte zijn sportloopbaan als cross-countryskiër maar zag al vrij snel zijn beperkingen in deze sport. Nadat hij beelden van Seppo Räty en Aki Parviainen had gezien koos hij  op zijn 16^e voor de atletieksport. Na zijn studie richtte hij zich pas op zijn vierentwintigste professioneel  op het speerwerpen. Pitkämäki werd na het behalen van zijn  wereldtitel in 2007 verkozen tot Europees atleet van het jaar. In 2019 kondigde Pitkämäki aan zijn speerwerploopbaan te moeten beëindigen door een blessure aan zijn voorste kruisband. Tero Pitkämäki wist zich gedurende 12 jaar in de wereldtop te handhaven.

 

Einde tijdperk van de Finse dominantie

Aki Parviainen verwoordde het in 1999 mooi toen hij noodgedwongen door een knieblessure zijn carrière moest afsluiten. Tijdens zijn afscheid zei hij:

‘Natuurlijk ben ik een beetje verdrietig want midden in zijn carrière denkt een topsporter meestal aan winnen. Maar nu pas aan het einde van mijn carrière begrijp ik dat het juist de rest is die de atletieksport zo geweldig mooi maakt! Voor mij  was het een droom die uitkwam en het gevoel na de winnende WK-worp in Sevilla was, dat jaren van hard werken beloond werden. De weg die ik heb afgelegd heeft mij naar de wereldtop gebracht en de dromen van een klein jongetje waargemaakt.’ Verder zei hij: ‘In Finland zullen er altijd nieuwe talenten boven komen drijven, omdat het werpen bij ons in de genen zit. Bij ons Finnen kent het speerwerpen een rijke traditie. Finland is niet voor niets bijna een eeuw  toonaangevend geweest, het is ten slotte de bakermat van het moderne speerwerpen.’