Over Alberto Salazar, Sifan Hassan en testmethodes

door Rolf Bos

Een geweldige atleet was hij, Alberto Salazar. Hij vocht begin jaren tachtig grootse gevechten uit op de marathons van Boston en New York, het waren legendarische ‘duels in de zon’. De Cubaans-Amerikaanse marathonloper wist als geen ander met pijn om te gaan. Als hij met een tegenstander richting de finish snelde, was het een kwestie van wie ‘het langst zijn hand boven de brandende kaars’ kon houden - en dat was dus meestal zíjn hand. 
Na zijn fantastische overwinningen in slechts een handjevol Amerikaanse stadsmarathons haperde halverwege de jaren tachtig de motor. Tijdens de Olympische Spelen van Los Angeles figureerde hij slechts. Salazar experimenteerde nadien met prozac (hij ging inderdaad iets harder lopen van het antidepressie-medicijn, maar nog lang niet zo hard als voorheen). Ook ging hij als katholiek op bedevaart naar Medjugorje op de Balkan, waar de Maagd Maria ooit aan een paar kinderen zou zijn verschenen. Daar ging hij niet harder van lopen. 
Nadien was Salazar werkzaam voor schoenenfabrikant Nike. Eerst als manusje-van-alles (hij reed atleten van hun hotel naar het stadion tijdens de Spelen in Barcelona), later – na 2001 – leidde hij als hoofdcoach in Beaverton het Nike Oregon Project. Zijn hoofdtaak: een antwoord vinden op de genetische voorsprong die Oost-Afrikaanse atleten hebben op de langere atletiekafstanden. Om dat doel te bereiken, zo schrijft hij in zijn autobiografie, zou hij wat betreft voeding, supplementen en training tot ‘het randje’ gaan, alles was geoorloofd, zolang hij er maar niet overheen ging. 
Achttien jaar na de oprichting van het Nike Oregon Project blijkt dat Salazar regelmatig aan de andere kant van het randje vertoeft heeft, hij heeft aan die foute kant zijn hand weer heel lang boven de brandende kaars gehouden. Een uitputtend onderzoek van het Amerikaanse anti-dopingagentschap (Usada) toont aan dat hij stelselmatig de dopingreglementen overtrad. Hij handelde, aldus het rapport met testosteron, het middel L-carnitine, saboteerde dopingcontroles, gebruikte zijn atleten (en zelfs zijn zonen) als proefkonijn. En dat alles met ondersteuning van Nike, zo zou blijken uit e-mailcorrespondentie. 
Salazar, die in 2007 een hartstilstand van veertien (!) minuten overleefde, had een aantal topatleten onder zijn hoede: Mo Farah, de Somalische Brit die vier keer olympisch kampioen werd, Galen Rupp, die op de baan de Oost-Afrikanen verrassend kon bijhouden, en die als Amerikaan eindelijk weer eens een grote Amerikaanse stadsmarathon wist te winnen (Chicago, 2017).

Sifan Hassan

Sinds 2016 trainde ook de Ethiopisch-Nederlandse atlete Sifan Hassan bij Salazar. Ze maakte de overstap op het moment dat al bekend was dat Usada een onderzoek verrichte naar haar nieuwe coach. ‘Ik weet daar niet veel van, ik zie ze gewoon hard werken’, zei Hassan destijds over het Oregon Project. Haar manager, Jos Hermens, vermoedde drie jaar terug ‘dat er niks schokkends uit het onderzoek’ zou komen. 
Naïef? Cynisch? Gaat sportief én zakelijk gewin voor alles? Anno 2019 later ligt er een niets verhullend rapport waaruit blijkt dat Salazar het afgelopen decennium talloze dopingregels aan zijn laars heeft gelapt. Hij werd meteen voor vier jaar geschorst en onmiddellijk de toegang ontzegd van de WK in Doha, waar een deel van zijn atleten acteerde.
Kersvers wereldkampioene Hassan, sowieso een enigma binnen de sport, we weten eigenlijk niets van haar, zei afgelopen week dat ze ‘altijd schoon’ was geweest. Haar Nederlandse begeleiders vertelden dat ze haar voedingssupplementen altijd aan de Nederlandse sportartsen van de Atletiekunie voorlegde en dat er op dat gebied nooit iets onoorbaars was voorgevallen. ‘Zij volgt dat heel strikt. Vandaar dat wij ook onverkort volledig vertrouwen hebben in Sifan en de manier waarop ze begeleid wordt’, luidde de verklaring. 
Ook dat klinkt ongelooflijk naïef, alsof de Nederlandse sportartsen en bestuurders elke dag in het verre Beaverton naast de atletiekbaan, de eettafel en het bed van Hassan gezeten hebben, alsof ze alles hebben gezien wat Salazar met zijn atleten – mogelijk –  uitspookte. Niks geleerd van vergelijkbare zaken in de wielerwereld?

Pijnlijke vragen

Ik vind het bovendien vreemd dat Hassan in haar reactie op het nieuws de binnen- én buitenlandse media verwijt dat ze haar kritische vragen stellen over haar coach. Niet de media, maar Usada bracht het nieuws over Salazar afgelopen week naar buiten. Geen onvertogen woord uit haar mond over haar gevallen coach. Tijd voor een mediatraining? 
Het meest verbijsterende van dit alles is dat coach Salazar vanwege zijn handelen nu langdurig geschorst is, maar dat zijn topatleten – Rupp, Farah, Hassan en anderen – elke keer weer glansrijk hun dopingtesten doorstonden. Nooit werd een van hen positief bevonden. Je kunt je dus afvragen waar de illegale handelswijze van hun coach dan toe diende. Was alles slechts theorie, brachten Alberto Salazar en de ook geschorste arts (!) van het Oregon Project niks in de praktijk? 
Dat klinkt ongeloofwaardig, dus luidt de belangrijkste vraag: wat zegt dit over de testmethodes en het anti-dopingsysteem in het algemeen? Het zijn voor de atletiekliefhebber hele pijnlijke vragen, maar ze moeten wel gesteld worden.

Rolf Bos was jarenlang sportverslaggever voor de Volkskrant. Ook was hij correspondent in Berlijn en Jeruzalem. Hij was ook een van de oprichters van hardlooptijdschrift ’42’